آیا مطالبی که گاها درباره خواص و فواید سنگ ها ارائه می شود , حقیقت دارد ؟
استفاده از خواص و فواید سنگ ها برای درمان بیماری های جسمی و روحی از دوران باستان مورد استقبال مردم بوده و قدمت چندین هزارساله دارد . شواهد کاربرد سنگ های طبیعی برای درمان بیماری های مختلف در قدیمی ترین تمدن های بشری به چشم می خورد . اگرچه این نوع درمان در تاریخ قدمتی طولانی دارد ولی مطالعات آکادمیک روی مکانیسم آن در سال های اخیر آغاز شده است و امروزه در دنیا این علم را با نام جم تراپی (gem therapy) و به عنوان یکی از شاخه های طب مکمل طبقه بندی می کنند .
در طول تاریخ از سنگ های خاص برای اهداف درمانی ، محافظت افراد در برابر بلایای طبیعی و تاثیرات نا مطلوب محیطی استفاده می شده است . قدیمی ترین گزارش ها در مورد خواص درمانی سنگ ها و گوهرها به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح باز میگردد . در حال حاضر قدیمی ترین شواهد مکتوب درباره سنگ درمانی مربوط به کتیبه های سومری و متون علوم بودایی هند باستان است .
در طب سنتی هند دستورات دقیقی در مورد تهیه پودر و خمیر با سنگ های شفا بخش وجود دارد . در خاور دور و چین باستان نیز درمانگران از خواص درمانی سنگ ها آگاه بودند و از آنها در درمان بیماران استفاده می کردند و ممارست در این امر , این کشور را به یکی از بزرگ ترین عرضه کنندگان گوهر و سنگ های شفابخش در دنیا تبدیل کرده است . همچنین در یونان باستان مردم بر این اعتقاد بودند که همراه داشتن سنگ ها و مصرف پودر آنها به صورت خوراکی ، ارواح پلید را از آنها دور نگه می دارد و به این ترتیب از انواع بیماری ها، چشم‌زخم ها، بلایا و فجایع درامان می ماندند .
صحبت از قدرت ویژه و منحصربفرد سنگ های شفابخش تنها در میان عامه مردم نبوده و افرادی مثل ارسطو ، فیلسوف مشهور یونانی نیز در این باره صحبت کرده اند . مردمان روم باستان نیز تحت تاثیر اعتقادات یونان و دیگر تمدن های باستانی ، برای رفع بیماری و داشتن اقبال خوب , برخی سنگ های صیقلی را در طول جنگ ها با خود حمل می‌کردند .
ایرانیان نیز به خصوص پس از اسلام توجه خاصی به خواص درمانی و متافیزیکی سنگ ها داشتند و در آثار متعددی به تاثیر این سنگ ها بر سلامت جسم و روح اشاره شده است . صباح بن عمران از جواهرشناسان عهد هارون الرشید عباسی و عطار ابن محمد , منجم و مولف کتاب «منافع الاحجار» از معروف ترین این افراد در آن دوره هستند . اما در این میان بدون شک ارزشمند ترین و مهم ترین کتاب گوهرشناسی ایران , کتاب «الجماهر فی الجواهر» اثر ابوریحان بیرونی به عربی و رساله «تنسوخنامه ایلخانی» اثر خواجه نصیرالدین طوسی به فارسی است که در آن به خواص سنگ های متعددی اشاره شده است .
در قدمت کاربرد سنگ ها در کشور همین بس که ابن سینا از سنگ سیترین در درمان تمایل به خودکشی استفاده می کرده است . هیلد گارد ، درمانگر صاحب نام قرن دوازدهم میلادی نیز از جمله کسانی بود که به سنگ درمانی اعتقاد داشت . از جمله روش های درمانی این زن درمانگر، قرار دادن سنگ های خاص روی نقاط ویژه ای از بدن و همچنین نوشاندن آب به بیماران از ظرفی بود که سنگ های شفابخش یک شبانه روز در آن قرار داشتند . وی در کتاب خود «فیزیکا» به توضیح خواص درمانی سنگ های نیمه قیمتی پرداخته است و می‌نویسد : «پزشکان برای درمان بیماری ها باید یک دید کل‌نگر نسبت به وجود انسان داشته باشند و تاثیر عوامل محیطی مانند ارتعاشات دریافت شده از سنگ های شفابخش را نیز در درمان بیماری در نظر بگیرند.»
پاراسلسوس ، مشهورترین پزشک اروپایی دوره رنسانس نیز مطالعات فراوانی درباره ویژگی های سنگ های شفابخش و مواد معدنی و ساختمان فیزیکی و فرمول شیمیایی آنها انجام داده است . نظریه وی که به رغم گذشت چند قرن هنوز سرلوحه کار پزشکان کل‌نگر امروز است ، در مورد سنگ ها و خواص درمانی آنها این است که از سنگ های شفابخش نه تنها می توان در درمان علایم بیماری ها بلکه برای مداوای دلایل عمیق بیماری ها نیز استفاده کرد . پاراسلسوس می‌گوید : «تنها یک منشا برای سلامت وجود دارد و آن نیروی نامحدود ، پرقدرت و آگاه درون ما انسان هاست و این شفاگر درون ، می‌تواند همه بیماری ها را درمان کند . تنها دلیل بروز بیماری این است که شفاگر درون به دلیل عادت های ناسالم زندگی و بی توجهی انسان ها، دچار ضعف و ناتوانی شده است. من هنگام درمان بیماران صرفا تلاش می کنم نیروی شفابخش درونی شان را دوباره زنده کنم.»
با تمام این تفاسیر در مستندات و روایات معتبر، همچنان راهکاری برای کشف مکانیسم اثرات جسمی و روحی سنگ ها یافت نشده است . به این ترتیب با اینکه بیشتر متخصصان و صاحب نظران به طور ضمنی وجود این خواص را تایید می کنند ، اما هنوز نگاه های علمی به این موضوع با شک و تردید همراه است .
نوشته شده توسط : دکتر باقر مینایی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
معاون دانشگاه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران
دکترای تخصصی طب سنتی ایرانی
