معیشت طبقه متوسط با «وام» عجین شده است.
ریحانه یاسینی
22 سال دارد و چند ماه دیگر مادر می‌شود. 19 سالگی ازدواج کرده و بیشتر از فکر کردن به لباس عروس و جهیزیه، دنبال وام ازدواج بوده است:«عروسی ما وسط بهمن بود و اوایل همان ماه بالاخره 6 میلیون وام ازدواج‌مان را گرفتیم. همان زمان هم به یک زخمی خورد و کارمان را پیش برد.» مهدیه، دختر جوانی که حالا در جنوب شرق تهران در خانه 50 متری اجاره‌ای زندگی می‌کند، میگوید:«بعد از آن هم با وام و از طریق لیزینگ شوهرم پراید خرید و در آژانس کار می‌کند. 20 میلیون پول پیش همین خانه را هم با وام جور کردیم. بیشتر درآمدمان، یعنی نزدیک دو میلیون را برای قسط می‌دهیم و تا 5،6 سال دیگر هم تمام نمی‌شود.»
دغدغه انبوه دفترچه‌های قسط، تنها روایت زوج‌های جوان از زندگی‌شان نیست. زن 43 ساله‌ای که 22 سال از زندگی مشترکش می‌گذرد، میگوید:«هر ماه حدود 3.5 میلیون تومان قسط می‌دهیم که بیشترش قسط مسکن است. این فقط برای قسط بانکی است، جدا از صندوق‌های خانگی و فروشگاه‌هایی که در آنها حساب دارم. در تمام این سال‌ها هیچ ماهی نبوده که هیچ قسطی نداشته باشیم. از یک جایی به بعد، همین وام گرفتن و قسط دادن برایمان جذاب شد.»
گزارش‌های میدانی و آماری نشان می‌دهد وام گرفتن و قسط دادن آن‌چنان با زندگی طبقه متوسط ایرانی عجین شده، که برای بعضی‌هایشان به جذابیت‌های زندگی تبدیل شده و حتی معتقدند بدون وام گرفتن، نمی‌توان زندگی را پیش برد. البته نمی‌توان آمار و حتی تعریف دقیقی از طبقه متوسط داشت. مارکس، جامعه‌شناس آلمانی، اولین کسی بود که مفهوم «طبقه» را در بحثهای اقتصادی و جامعه‌شناسی وارد کرد. به روایت او، گروه‌هایی که بین دو طبقه کارگر و سرمایه‌دار مانند کارکنان دفتری و اداری و کاسب‌ها قرار دارند، طبقه متوسط به حساب می‌آیند. با این فرض می‌توان بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار از جزئیات وضعیت نیروی کار در سال 93 گفت، 77.7 درصد از ایرانی‌ها در گروه‌های شغلی میان دو دسته کارگران ساده و مقامات عالی رتبه قرار دارند و جزء طبقه متوسط به حساب می‌آیند.
سال گذشته نیز، علی ربیعی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی گفته بود یک گروه جمعیتی 6 میلیون نفری ثروتمند و گروه جمعیتی 7 میلیون نفری فقیر در ایران زندگی می‌کنند. با این حساب، 64 میلیون از جمعیت 77 میلیون نفری ایران در طبقه متوسط قرار دارند.
بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد بیشتر از 50 درصد جامعه ایرانی، از نظر وضعیت معیشتی در طبقه متوسط جای دارند، طبقه‌ای که گوش‌شان برای آخرین اخبار تسهیلات خرد بانکی، تیزتر از بقیه است.
از وام خودرو، مسکن و کالا چه خبر؟
«اخبار کدام وام را می‌خواهید؟ 1-خودرو 2-مسکن 3-کالا/برای اطلاع از آخرین جزئیات مربوط به هر کدام از وام‌ها عدد آن را ارسال کنید. هزینه هر پیامک: صد تومان.» کم‌تر از یک هفته بعد از آن‌که دولت از بسته خروج از رکود رونمایی کرد، بازار این پیامک‌ها هم داغ شد. پیامک‌هایی که روی موج وام‌های خرد و نیازهای جدید، سوار شده بودند.
اولین وامی هم که با حرف و حدیث‌های فراوان پرونده آن بسته شد، وام خودرو بود. در حالی که بانک مرکزی مجوز اعطای 110 هزار وام 25 میلیون تومانی را صادر کرده بود، خودروسازان 125 هزار خودرو با استفاده از این تسهیلات پیش فروش کردند و سودی حدود 2 هزار میلیارد تومان به شبکه بانکی کشور رساندند. چرا که به ازای هر وام، 16 میلیون تومان سود نصیب بانک‌ها شده است.
طرح تسهیلات خودرو در حالی با سرعت بالا اجرایی شد، که طرح‌های وام مسکن برای خارج کردن پیشران اقتصاد کشور از رکود، هنوز با چالش‌های زیادی مواجه شده است. خبر اجرایی شدن وام 60 میلیون تومانی مسکن بعد از گمانه‌های زیاد، هفته گذشته مطرح شد. آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در پانزدهمین همایش سیاست‌های توسعه مسکن درباره وام 60 میلیون تومانی گفت:«سازمان مدیریت و برنامه ریزی این وام را به بانک مسکن ابلاغ کرده است و ضوابط این وام مانند همان شرایط 300 هزار وام قبلی که یارانه آن تامین نشده بود امروز با تامین این مهم ، اجرایی شد.» البته این وام که از مهرماه بحث آن کلید خورده بود، با وام‌های 40 تا 80 میلیونی صندوق پس‌انداز یکم متفاوت است. این وام قرار است از طریق اوراق تسهیلات پرداخت شود و در حقیقت همان وام 35 میلیونی قبلی است که سقف آن افزایش یافته است. برای دریافت این وام باید ابتدا از طریق فرابورس، 120 ورق سهم 70 تومانی خرید. با بررسی بخش‌نامه‌های بانک مرکزی نیز معلوم می‌شود اگر دوره بازگشت این وام 12 ساله و سود آن 16 درصدی که قبلاً اعلام شده بود باقی بماند، با شرایط بازپرداخت اقساط مساوی، متقاضی وام 60 میلیون تومانی باید ماهانه 940 هزار تومان و در مجموع 75 میلیون تومان برگرداند.
کنایه وزیر راه و شهرسازی به «300 هزار وام قبلی که یارانه آن تأمین نشده بود» شامل آن‌چه اردیبهشت امسال توسط شورای پول و اعتبار به تصویب رسید هم می‌شود. وام 60 میلیونی دیگر با با سود 21 درصد و دوره بازگشت تقریبا 5 ساله، در بانکهای تجاری پرداخت می‌شود و آنها هم به دلیل عدم دسترسی کافی برای تامین منابع، فعلا آن را در دستور کار قرار نداده‌اند.
اما در میان بحثهای تسهیلاتی جدید، «وام کالا» برای نجات صنعت لوازم خانگی داخلی، چندان سر و صدا نکرده است. اطلاعیه مشترک بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت زمان مشخصی را برای ارائه وام کالا و خرید اعتباری کالاهای ایرانی مشخص نکرده و سوال پرسیدن از کارمندان بانک ها نیز در خصوص زمان اجرایی شدن آن، برایشان عجیب است. محمد طحان پور، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در این‌باره میگوید:«باید منتظر باشیم و ببینیم استقبال مردم از این وام چگونه خواهد بود، اما من فکر نمی‌کنم استقبالی که در خصوص خرید خودروی اقساطی وجود داشت، در رابطه با وام خرید کالا به آن حد وجود نداشته باشد.»
استقبال از وام‌های خرد، مربوط به طبقه متوسط است. طبقه‌ای که دولت نیز برای تحریک تقاضا و خارج کردن بعضی صنایع از رکود، به حساب بانکی آنها تکیه کرده است. در حالی که بیشتر زندگی‌ها در مناطق مرکزی و جنوبی تهران، تنها با دفترچه‌های قسط اداره می‌شود، دختر 21 ساله‌ای که در نیاوران، شمال تهران زندگی می‌کند، میگوید:«من خیلی دلم می‌خواست وام خودرو را بگیرم و 206ام را عوض کنم. قسطش را هم راحت می‌توانستم پرداخت کنم. اما پدرم اخلاق‌های خاصی دارد و مخالف وام است و میگوید نباید زندگی‌مان را درگیر این چیزها کنیم.»
منبع : سایت اتحادیه طلای تهران
