چرا بعضی از سنگ های رنگی قیمتی به مرور زمان , کم رنگ یا بی رنگ می شوند ؟
اخیرا یکی از مشتریان بنده , پیامی دادن و گفتن پس از مدتی , رنگ یکی از مهره های دستبندشون داره سفید میشه . علتش چیه ؟ آیا ممکنه این مهره ها اصل نباشن ؟
ببینید دوستان . از نظر خودم و طبق بررسی ها و تحقیقاتی که داشتم , بیش از 95 درصد گوهرهای رنگی همانند توپاز , یاقوت , عقیق و غیره که در بازار و در ویترین جواهرفروشی ها وجود داره , با روش های گوناگونی رنگ دهی یا بهسازی شدن (یعنی عیب و ایرادات سنگ برطرف شده ) البته فعلا اغلب این تکنولوژی ها وارد کشور نشده و در خارج از کشور انجام میشه .
خب حالا علت چیه و چرا اینکارو انجام میدن ؟ علتش اینه که بر فرض مثال اگر یه سنگ یاقوت کبود در بازار ببینید و 200 هزار تومان قیمت داشته باشه , اگر همون یاقوت هیچگونه بهسازی و رنگ دهی نشده باشه و صد در صد طبیعی و خوشرنگ باشه , ممکنه هزاران دلار قیمت داشته باشه . اگر هم قرار باشه روی اون یاقوت 200 هزار تومانی هیچگونه عملیاتی انجام نشه , زیبایی خاصی نخواهد داشت و برای استفاده بر روی جواهرات مناسب نخواهد بود .
حالا یه مثال میزنم براتون . فرض کنید یه معدن یاقوت کبود داریم و در این معدن , انواع یاقوت با کیفیت های مختلف استخراج میشه . اون یاقوت هایی که کیفیت عالی دارن و درجه یک هستن و رنگشونم بی نظیره , فرستاده میشن برای برترین برند های طلا و جواهر نظیر ورساچه و غیره و تراش میخورن و سپس با قیمتهای گزافی فروخته میشن .
اما اون یاقوت هایی که ضعیف تر هستن یا رنگ و لعاب کمتری دارن , با روشهای مختلفی که در ادامه بهشون اشاره خواهم کرد , بهسازی یا رنگ دهی میشن . بنابراین در اصالت سنگ هیچ تردیدی نیست و این سنگها کماکان اصل هستن , اما عملیاتی روی اونها انجام میشه تا زیباتر بشن و ارزش افزوده بیشتری پیدا کنن .
بشخصه پیشبینی میکنم بزودی کشورهایی نظیر چین و تایلند سراغ معادن سنگهای قیمتی کشور ما خواهند اومد و سنگهای کشورمون رو با پایین ترین قیمت ممکن خریداری خواهند کرد , اونها رو بهسازی کرده و ده ها برابر و حتی صد ها برابر گرونتر به خودمون خواهند فروخت . (تمام مملکت رو به فنا دادن , اینم روش )
حالا نظر یکی از اساتید گوهرشناسی رو در همین رابطه بخونید که خیلی جالبه
ضمنا در تحقیقات خودم به موضوع جالبی بر خوردم . مثلا تعدادی از همکاران سنگ تراش , مستقیما عقیق هایی رو از معدن آوردن و بدون اینکه هیچگونه عملیات بهسازی یا رنگ دهی روی اونها انجام بدن , پس از مدتی متوجه شدن که رنگ عقیق ها کمتر شده و دارن سفید میشن . فلذا با این تفاصیل متوجه میشیم که حتی سنگهایی که هیچگونه بهسازی یا رنگ دهی نشدن , ممکنه رنگ همونام به مرور زمان کمتر بشه .
کامنهای این عزیزان رو در ادامه مشاهده میکنید .
اما در نهایت با رعایت یک سری نکات , میشه کاری کرد که کیفیت و زیبایی سنگها تا مدت زیادتری موندگار باشه . به قول استاد گوهر شناس جناب حسن داستانی : معمولا کانی های جواهر چنانچه در معرض عوامل طبیعی مانند سرما و گرما , باران و تابش آفتاب قرار گیرند , به مرور زمان تغییراتی هم در رنگ و هم در خواص فیزیکی و شیمیایی آنها بوجود می آید . البته برخی از کانی های جواهر در مقابل عوامل طبیعی بسیار مقاوم هستند .
و اما مهمترین نکته حفاظتی اینه که با دستبند هاتون و کلا با زیورآلاتی که دارای سنگ هستن , استحمام نکنید . چونکه رسیدن مواد شیمیایی و کف صابون و شامپو , میتونه باعث کاهش کیفیت سنگها و حتی خراب شدنشون بشه . گوهرهایی مثل فیروزه و مروارید در این زمینه بسیار حساس تر هستن . همچنین تا حد ممکن از رسیدن مواد آرایشی نظیر کرم و عطر و ادکلن به سنگها جلوگیری بشه .
نکته بعدی اینکه در ساعات طولانی , زیر نور مستقیم آفتاب نباشن . اگر قصد شارژ کردن سنگهاتونو دارید , مدت نیم ساعت در ماه کفایت میکنه و اونم ترجیحا در ساعات اولیه روز باشه که نور خورشید شدید نباشه . کما اینکه در یه سایت معروف گوهرشناسی خوندم که میشه جهت شارژ سنگها , بجای نور خورشید از نور ماه استفاده کرد . چونکه نور ماه همان بازتاب نور خورشید هست ، پس درواقع تفاوت زیادی با هم ندارن . لااقل خوبیش اینه که اگه چند ساعتی فراموش کنید سنگ رو بردارید اتفاقی نمیفته . اما اگه چند ساعت زیر تابش شدید آفتاب بمونه و هی این فراموشی تکرار بشه , ممکنه سنگتون خیلی زودتر خراب بشه .
حالا میرسیم به برخی از روش های بهسازی و رنگ دهی سنگها که بطور خلاصه و به نقل از استاد گوهر شناس , جناب آقای امیر ماسوری تقدیمتون خواهم کرد :
روش Heat treatment : که از طریق حرارت دادن , سنگهایی را که رنگ های چندان مطلوبی ندارند , به رنگ های زیباتری تبدیل میکنند .
روش Difussion : در این روش با استفاده از حرارت , بافت سنگ را تا حد لازم نرم میکنند و سپس مواد شیمیائی به خورد بافت سنگ میرود که باعث پر رنگتر شدن جواهر میشود . مواد شیمیایی بکار رفته از همان عنصر رنگ دهنده خود جواهر هستند . بیشترین کاربرد این روش در سفایر آبی یا همان یاقوت کبود است .
روش iurdiation : در این روش با استفاده از تاباندن اشعه رادیواکتیو , باعث تقییر ساختمان اتمی جواهر شده که در نهایت این جابجایی اتمی هر چند اندک موجب تغییر رنگ جواهرمیگردد . الماس و توپاز بیشترین موارد را در رنگ شدگی با این روش دارند . آمریکا و روسیه سرآمد اینگونه روش هستند .
روش Quench crakels : در این روش سنگهای بی رنگ یا بسیار کمرنگ را از طریق ترک های روی سنگ و با کمک شوک حرارتی , مواد شیمیائی را وارد سنگ میکنند .
روش deying : در این روش با استفاده از ترک های درون جواهر که به سطح رسیده اند , ماده رنگی را وارد سنگ میکنند و موجب رنگی شدن سنگ میشوند و گاهی نیز مواد شیمیایی را وارد شکستگی سنگ کرده که موجب فعل و انفعالات شیمیایی میشود و رنگ سنگ تغییرمی یابد .
روش oilling : در این روش روغن را از طریق ترکهای سنگ که عموما زمرد است , وارد سنگ میکنند . بدلیل آنکه زمرد دارای ناخالصی های زیاد و ترک میباشد , این روش باعث استحکام و زیبایی زمرد میشود . این عمل اگر به تنهایی انجام شود ایراد محسوب نمی شود , اما اگر با همین روغن , رنگ را وارد سنگ کنند , ایراد محسوب میگردد . در سال های اخیر به جای روغن از مواد رزین رنگی استفاده میگردد که برای زمرد مردود بوده و از ارزش آن می کاهد .
نتیجه گیری اینکه اغلب گوهرهایی که در بازار میبینیم , به طرق گوناگونی بهسازی و رنگ دهی شدن . اگر بهسازی و رنگ دهی نشن , زیبایی چندانی نخواهند داشت و اگر رنگشون کاملا طبیعی باشه , قیمتهای نجومی خواهند داشت . همچنین احتمال کم رنگ شدن گوهرها چه اونهایی که بهسازی شدن و چه اونهایی که بهسازی نشدن , وجود داره .
پی نوشت : یه موضوع دیگم درباره تغییر رنگ و یا بی رنگ شدن سنگها وجود داره که بشخصه نمیتونم اونو با اطمینان تایید یا رد کنم . اما لااقل از قول مشتریان خودم شنیدم که مثلا دچار بیماری میشن و کسی بهشون آویز فیروزه هدیه داده و پس از چندی , رنگ فیروزه تیره شده و بیماری هم برطرف شده (در خواص سنگ فیروزه اومده که بیماری رو به درون خودش میکشه و باعث تغییر رنگ خودش میشه ) یا اینکه یکی دیگه از مشتریانمون یه گردنبند تمام سنگ به گردنشون بوده و وارد محیطی میشن و بلافاصله بدون هیچ دلیلی , گردنبند پاره میشه و تمام مهره ها میریزه . ازین موارد بارها به گوشم خورده که فلان سنگ از وقوع حادثه یا بیماری یا چشم زخم خوردن جلوگیری کرده و سپس رنگش تیره شده یا کلا بی رنگ شده . این موارد رو نمیشه از نظر علمی بهشون نگاه کرد و باید به چشم ماورایی بهشون نگریست .
